nasusdraconis.de
Kontakt Texte Startseite
Vitruvius: De Architectura
Liber tertius I, 3
« ≡ »
5 Nam si a pedibus imis ad summum caput mensum erit, eaque mensura relata fuerit ad manus pansas, invenietur eadem latitudo uti altitudo, quemadmodum areae, quae ad normam sunt quadratae.
1.
Nam sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit,
Zum Hauptsatz gehört das nam, mit sī beginnt ein eingeschobener Konditionalsatz. Das Prädikat mēnsum erit hat passivische Bedeutung und ein Subjekt ist nicht vorhanden. Daher übersetzen wir wenn ... gemessen wird, oder auch wenn man ... misst. In den adverbialen Bestimmungen haben wir den Ablativ nach ā und den Akkusativ nach ad. Die adjektivischen Attribute darin, īmīs und summum, werden hier partitiv verwendet, bezeichnen also den untersten Teil der Füße beziehungsweise die höchste Stelle am Kopf: vom Scheitel bis zur Sohle.
nam, coni., denn
sī, coni., wenn, falls
ā, ab, von
pēs, pedis, m., Fuß
īnferus a, um, comp. īnferior, ius, superl. īnfimus, a, um, und īmus, a, um, der untere
ad, zu; bei
summus, a, um, oberst, höchst
caput, capitis, n., Kopf
mētīrī, mētior, mēnsus sum, messen
2.
Nam sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit, eaque mēnsūra relāta fuerit ad manūs pānsās,
Das angehängte -que bindet einen zweiten Konditionalsatz an. Subjekt ist mēnsūra und das dazu kongruente Demonstrativum ea. Gemeint ist die soeben gemessene Distanz. Die adverbiale Bestimmung ad manūs mit ihrem attributiven Partizip Perfekt Passiv pānsās ergänzt das Prädikat relāta fuerit, für das wir erläuternd vielleicht Ausdrücke wie übertragen, vergleichen oder in Beziehung setzen verwenden.
is, ea, id, er, sie, es
-que, und
mēnsūra, ae, f., Maß
referre, referō, rettulī, relātum, zurücktragen, -bringen
manus, ūs, f., Hand
pandere, pandō, pandī, pānsum oder passum, ausbreiten, ausstrecken
3.
Nam sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit, eaque mēnsūra relāta fuerit ad manūs pānsās, inveniētur eadem lātitūdō utī altitūdō, quemadmodum āreae,
Es geht weiter mit dem Prädikat des Hauptsatzes, inveniētur, und seinem Subjekt eadem lātitūdō utī altitūdō. Auch hier eignet sich im Deutschen das Aktiv mit man. Mit quemadmodum schließlich setzt Vitruv die gefundenen Maße in Bezug zu āreae, einem Nominativ Plural, und dem zugehörigen Relativsatz.
invenīre, inveniō, invēnī, inventum, finden
īdem, eadem, idem, derselbe, dieselbe, dasselbe
lātitūdō, inis, f., Breite
ut, älter utī, adv., wie
altitūdō, inis, f., Höhe; Tiefe
quemadmodum, adv., gleichwie, wie
ārea, ae, f., Mathematik: Fläche
4.
Nam sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit, eaque mēnsūra relāta fuerit ad manūs pānsās, inveniētur eadem lātitūdō utī altitūdō, quemadmodum āreae, quae ad nōrmam sunt quadrātae.
Das Relativpronomen quae ist in Numerus und Genus kongruent zu āreae und steht als Subjekt des Relativsatzes im Nominativ. Prädikat ist sunt quadrātae. Die adverbiale Bestimmung ad nōrmam verweist auf den rechten Winkel. Wie dieser Vergleich aufzufassen ist, illustriert Leonardo da Vincis berühmte Zeichnung dazu. Sie zeigt den vitruvianischen Menschen, umgeben von Kreis und Quadrat.
quī, quae, quod, der, die, das
nōrma, ae, f., Winkelmaß
esse, sum, fuī, sein
quadrātus, a, um, viereckig; quadratisch
5.
1. Nam
1.1. sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit,
1.2. eaque mēnsūra relāta fuerit ad manūs pānsās,
1. inveniētur eadem lātitūdō utī altitūdō, quemadmodum āreae,
1.3. quae ad nōrmam sunt quadrātae.
Gleich nach der Konjunktion nam wird der Hauptsatz von zwei Konditionalsätzen unterbrochen, die das angehängte -que aneinanderreiht. Ein Relativsatz bildet den Abschluss.
5.
Nam sī ā pedibus īmīs ad summum caput mēnsum erit, eaque mēnsūra relāta fuerit ad manūs pānsās, inveniētur eadem lātitūdō utī altitūdō, quemadmodum āreae, quae ad nōrmam sunt quadrātae.
« ≡ »