nasusdraconis.de
Kontakt Texte Startseite
Varro: De Lingua Latina
Liber quintus 12
« ≡ »
1 Quare fit, ut ideo fere omnia sint quadripertita et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quin fuerit motus: eius enim intervallum tempus; neque motus, ubi non locus et corpus, quod alterum est quod movetur, alterum ubi; neque ubi is agitatus, non actio ibi.
1.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna,
Prädikat des Hauptsatzes ist das unpersönliche fit, Subjekt sind die Nebensätze von ut bis aeterna. Das Adverb quārē ist adverbiale Bestimmung und bildet einen relativischen Anschluss. Wir fassen es also nicht als das Fragewort wodurch, sondern als Demonstrativum auf: dadurch geschieht es, dass, oder so kommt es, dass.
quārē, adv., wodurch, weswegen; daher, darum
fierī, fīō, factus sum, werden, geschehen
ut, coni., dass
2.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna,
Mit ut beginnen zwei durch et verknüpfte Pseudokonsekutivsätze, der eine mit dem Subjekt omnia und dem Prädikat sint quadripertīta, der andere mit ea als Subjekt und aeterna als Prädikatsnomen. Das ut cōnsecūtīvum verlangt dabei den Konjunktiv der Kopula sint. ea bezieht sich auf omnia und beide Worte stehen im Neutrum Plural. Im Deutschen verwenden wir den Singular alles und das, oder ergänzen etwa zu alle Dinge und diese. ideō und ferē sind adverbiale Bestimmungen.
ideō, adv., deswegen, daher, darum
ferē, adv., nahezu, ungefähr; fast, beinahe
omnis, e, ganz; aller
esse, sum, fuī, sein
quadripertītus, a, um, vierfach geteilt, vierfach
et, und
is, ea, id, er, sie, es
aeternus, a, um, ewig, auf immer; beständig
3.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus:
Die Konjunktion quod steht zu Beginn dreier Kausalsätze, die durch ein dreifaches neque strukturiert werden. Im ersten dieser Sätze ist tempus Subjekt. Ein Prädikat ist nicht vorhanden, und wir ergänzen es gibt oder es existiert. Die adverbiale Bestimmung unquam lässt sich mit neque gut zu niemals zusammenfassen.
quod, coni., da, weil
nec, neque, und nicht, auch nicht; doppelt: neque ... neque, nicht ... noch; weder ... noch;
umquam oder unquam, adv., irgend einmal, jemals, je
tempus, oris, n., Zeit
4.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus:
quīn, hier in der Bedeutung ohne dass, leitet einen Nebensatz ein. Subjekt ist mōtus. Als Vollverb drückt esse hier ein Vorhandensein aus. Es steht im Konjunktiv Perfekt und bildet das Prädikat. Im Deutschen können wir es gut weglassen, wenn wir bereits den Hauptsatz ergänzt haben; so bewahren wir die Kürze des Originals: weil Zeit niemals ohne Bewegung existiert, oder weil es ohne Bewegung keine Zeit gibt.
quīn, coni., dass nicht, so dass nicht, ohne dass; dass
esse, sum, fuī, sein
mōtus, ūs, m., Bewegung
5.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus;
enim, oft an zweiter Stelle im Satz, markiert hier einen eingeschobenen Hauptsatz. eius intervāllum ist Subjekt, tempus Prädikat. Das Genitivattribut eius meint das vorangegangene mōtus, also eine Pause in der Bewegung. Das Prädikatsnomen tempus steht ohne Kopula. Im Deutschen ergänzen wir ist.
enim, coni., denn, nämlich
intervāllum, ī, n., Zwischenraum; Pause, Zwischenzeit
6.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus; neque mōtus, ubī̆ nōn locus et corpus,
Im zweiten neque-Satz ist mōtus Subjekt. Als Prädikat ergänzen wir, zumindest gedanklich, es gibt. Das gilt auch für den prädikatslosen Nebensatz ubī̆ nōn locus et corpus. Subjekt ist hier locus et corpus.
ubī̆, adv., wo
nōn, adv., nicht; nein
locus, ī, m., Ort, Stelle; pl.: Gegend
corpus, oris, n., Körper
7.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus; neque mōtus, ubī̆ nōn locus et corpus, quod alterum est quod movētur, alterum ubī̆;
Das erste quod, das sich hier anschließt, hat die Bedeutung da, weil. Es steht als Konjunktion zwei Kausalsätzen voran, die beide jeweils alterum zum Subjekt haben. Im ersten dieser beiden Sätze bildet est quod movētur das Prädikat, wobei est Kopula ist, und der Relativsatz quod movētur die Funktion des Prädikatsnomens innehat; der zweite, alterum ubī̆, ist verkürzt: die Kopula fehlt und als Prädikatsnomen finden wir einen auf ubī̆ reduzierten Nebensatz.
alter, era, erum, der eine (von zweien), der andere; der zweite; doppelt: alter ... alter, der eine ... der andere
8.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus; neque mōtus, ubī̆ nōn locus et corpus, quod alterum est quod movētur, alterum ubī̆;
Im Relativsatz ist quod als Relativpronomen im Nominativ Subjekt und movētur Prädikat. Den eher medialen Sinn der Passivform geben wir gut durch das reflexive sich bewegen wieder. Dabei ergänzen wir ein das als Bezugswort im übergeordneten Satz: das, was sich bewegt. ubī̆, hier mit der Bedeutung wo, lässt sich als Verkürzung von ubī̆ movētur auffassen.
quī, quae, quod, der, die, das
movēre, moveō, mōvī, mōtum, bewegen; sich bewegen
9.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus; neque mōtus, ubī̆ nōn locus et corpus, quod alterum est quod movētur, alterum ubī̆; neque ubī̆ is agitātus, nōn āctiō ibi.
Das dritte neque kennzeichnet den letzen Teil der Begründung. Zusammen mit der adverbialen Bestimmung ubī̆ und dem Subjekt is agitātus bildet es einen Nebensatz, dem nōn āctiō ibi als abschließender Teilsatz übergeordnet ist. Dieser hat āctiō zum Subjekt und ibi als adverbiale Bestimmung. Beiden Sätzen fehlt das Prädikat, und wir ergänzen wie schon zuvor ein es gibt. Das Pronomen is ist attributiv auf agitātus bezogen: diese Bewegung.
agitātus, ūs, m., Bewegung
ibi, adv., da, dort
āctiō, ōnis, f., Bewegung; Tun, Handlung
10.
1. Quārē fit,
1.1. ut ideō ferē omnia sint quadripertīta,
1.2. et ea aeterna,
1.2.1. quod neque unquam tempus,
1.2.1.1. quīn fuerit mōtus:
1.2.1.1.1. eius enim intervāllum tempus;
1.2.2. neque mōtus,
1.2.2.1. ubī̆ nōn locus et corpus,
1.2.2.2. quod alterum est
1.2.2.2.1. quod movētur,
1.2.2.3. alterum
1.2.2.3.1. ubī̆;
1.2.3.1. neque ubī̆ is agitātus,
1.2.3. nōn āctiō ibi.
Auf den Hauptsatz und die zwei mit dem ut beginnenden Konsekutivsätze folgt die durch quod neque ... neque ... neque gegliederte Beweisführung mit weiteren Teilsätzen.
11.
Quārē fit, ut ideō ferē omnia sint quadripertīta et ea aeterna, quod neque unquam tempus, quīn fuerit mōtus: eius enim intervāllum tempus; neque mōtus, ubī̆ nōn locus et corpus, quod alterum est quod movētur, alterum ubī̆; neque ubī̆ is agitātus, nōn āctiō ibi.
« ≡ »