nasusdraconis.de
Kontakt Texte Startseite
Frontinus: De Aquis
Liber primus
« ≡ »
1 Cum omnis res ab imperatore delegata intentiorem exigat curam, et me seu naturalis sollicitudo seu fides sedula non ad diligentiam modo verum ad amorem quoque commissae rei instigent sitque nunc mihi ab Nerva Augusto, nescio diligentiore an amantiore rei publicae imperatore, aquarum iniunctum officium ad usum, tum ad salubritatem atque etiam securitatem urbis pertinens, administratum per principes semper civitatis nostrae viros, primum ac potissimum existimo, sicut in ceteris negotiis institueram, nosse quod suscepi.
1.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta
Mit der Konjunktion cum beginnt ein Nebensatz. Der Kern des Subjekts, rēs, ist Nominativ Singular Femininum. Ebenso auch das darauf bezogene adjektivische Attribut omnis und das zugehörige Partizip Perfekt Passiv (PPP) dēlēgāta, ein um die adverbiale Bestimmung ab imperātōre erweitertes participium coniūnctum. Die Präposition ab erfordert den Ablativ.
cum, coni., da, weil
omnis, e, ganz; aller; jeder
rēs, reī, f., Sache
ā, ab, von
imperātor, ōris, m., Befehlshaber; Feldherr; Kaiser
dēlēgāre, dēlēgō, āvī, ātum, übertragen, zuweisen, anvertrauen
2.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram,
Für das gesamte Subjekt omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta eignet sich in der Übersetzung ebenfalls eine Partizipialkonstruktion: jede ... übertragene Aufgabe. Der Komparativ intentiōrem ist adjektivisches Attribut zu cūram. Beide umrahmen als Akkusativobjekt das Prädikat exigat. Etwa: weil ... größere Sorgfalt verlangt.
intentus, a, um, gespannt; stark, eifrig, ernsthaft
exigere, exigō, exēgī, exāctum, heraustreiben; einfordern, verlangen, fordern
cūra, ae, f., Sorge, Sorgfalt; Augenmerk, Beachtung
3.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent
Den nächsten Teilsatz eröffnet et, gefolgt vom Akkusativobjekt mē und dem mit seu ... seu untergliederten Subjekt. Die adjektivschen Attribute nātūrālis und sēdula stehen darin in KNG-Kongruenz neben ihren Bezugswörtern. Prädikat ist īnstīgent.
et, und
egō̆, meī, mihī̆, mē, mē, ich
seu ... seu, entweder ... oder, sei es ... oder sei es
nātūrālis, e, natürlich, von Natur gegeben, angeboren
sollicitūdō, inis, f., Unruhe, Besorgnis; Sorgfalt, Genauigkeit
fidēs, eī, f., Glaube; Treue, Gewissenhaftigkeit, Zuverlässigkeit
sēdulus, a, um, emsig, eifrig, geschäftig, beflissen, fleißig
īnstīgāre, īnstīgō, āvī, ātum, anstacheln, anspornen; aufhetzen
4.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent
Einem deutschen nicht nur ... sondern auch entspricht das nōn ... modo zusammen mit vērum ... quoque und strukturiert die adverbiale Bestimmung. Frontinus schreibt hier, wozu ihn sein Charakter anspornt. Da sind die zwei Akkusative jeweils nach ad, und das Genitivattribut commissae reī, das als genetīvus obiectīvus anzusehen ist: Liebe zu der anvertrauten Sache. Das Partizip commissae ist als Attribut kongruent zu reī.
nōn, adv., nicht; nein
modo, adv., nur, bloß, allein
vērum, adv., in Wahrheit, in der Tat, wirklich, freilich
quoque adv., auch
ad, zu; bei
dīligentia, ae, f., Sorgfalt, Achtsamkeit, Gewissenhaftigkeit, Umsicht
amor, ōris, m., Liebe
committere, committō, commmīsī, commmissum, zusammenbringen, zusammenlassen; überlassen, anvertrauen
5.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium
Das angehängte -que kennzeichnet den Beginn des dritten Nebensatzes, mit sit ... iniūnctum als Prädikat und officium als Kern des Subjekts, das wir mit dem Genitivattribut aquārum zu einem Begriff wie Wasseramt zusammenfassen können. nunc ist adverbiale Bestimmung, mihi ein Dativobjekt.
-que, und
esse, sum, fuī, sein
iniungere, iniungō, iniūnxī, iniūnctum, hineinfügen; anfügen; auferlegen, aufbürden, auftragen
nunc, adv., jetzt
aqua, ae, f., Wasser
officium, ī, n., Pflicht; Obliegenheit; Dienst; Amt
6.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium
Der Urheber im Passivsatz steht im Ablativ nach ab: Nervā Augustō mit der Apposition imperātōre, die wiederum von zwei Komparativen als adjektivische Attribute begleitet wird: dīligentiōre und amantiōre mit dem Genitivattribut reī pūblicae, erneut ein genetīvus obiectīvus. Die Untergliederung nesciō ... an entspricht dem deutschen ich weiß nicht ob ... oder ob.
Nerva, ae, m., Mārcus Coccēius Nerva, römischer Kaiser von 96-98 n.Chr.
Augustus, ī, m., Beiname römischer Kaiser
nescīre, nesciō, nescīvī oder nesciī, nescītum, nicht wissen; nicht kennen; nicht verstehen
an, oder; oder ob
dīligēns, entis, achtsam, gewissenhaft, umsichtig, sorgfältig
amāns, antis, liebend, zugetan
pūblicus, a, um, zum Volke gehörig, öffentlich, allgemein
rēs pūblica, f., Staat, Gemeinwesen
7.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs,
Zu officium gehören auch die sich anschließenden zwei Partizipialkonstruktionen. Die erste bis zum Partizip Präsens Aktiv pertinēns, die andere vom Partizip Perfekt Passiv administrātum bis virōs. Soweit reicht das gesamte Subjekt. Beide Partizipien sind kongruent zu officium und daher ebenfalls im Nominativ Singular Neutrum.
pertinēre, eō, uī, sich ausdehnen, sich erstrecken, reichen
administrāre, administrō, āvī, ātum, leiten; ausführen, besorgen; verwalten, verrichten
8.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns,
Die Akkusative ūsum, salūbritātem und sēcūritātem stehen nach ad. Sie ergänzen das erste der beiden participia coniūncta, pertinēns. Hinzu kommt noch das Genitivattribut urbis.
ad, zu; bei
ūsus, ūs, m., Gebrauch, Umgang, Nutzung, Verwendung
tum, adv., dann; ferner
salūbritās, ātis, f., Gesundheit, Heilsamkeit
atque oder ac, und, und auch, und dazu
etiam, auch, auch noch; außerdem, ferner
sēcūritās, ātis, f., Sicherheit
urbs, urbis, f., Stadt; Rom
9.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs,
Zu administrātum, dem anderen participium coniūnctum, gehört prīncipēs ... virōs, im Akkusativ nach per, zusammen mit dem Genitivattribut cīvitātis nostrae. Die adjektivischen Attribute prīncipēs und nostrae stehen entsprechend im Akkusativ Plural Maskulinum beziehungsweise im Genitiv Singular Femininum.
administrāre, administrō, āvī, ātum, leiten; ausführen, besorgen; verwalten, verrichten
per, durch
prīnceps, cipis, erster, angesehenster, vornehmster
semper, adv., immer
cīvitās, ātis, f., Bürgerschaft, Gemeinde, Staat; Stadt
noster, nostra, nostrum, unser
vir, virī, m., Mann
10.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs, prīmum ac potissimum exīstimō, sīcut in cēterīs negōtiīs īnstitueram, nōsse quod suscēpī.
Der Hauptsatz beginnt. Das Verb exīstimō erscheint hier mit doppeltem Akkusativ, bestehend aus nōsse quod suscēpī als Objekt und dem Prädikatsnomen prīmum ac potissimum. Die Form nōsse ist eine Zusammenziehung des Infinitivs Perfekt nōvisse unter Ausstoßung des vi. In seiner Bedeutung entspricht das Perfekt von nōscere dem deutschen Präsens von wissen oder kennen.
prīmus, a, um, superl., der erste
potissimus, a, um , superl., hauptsächlich, vornehmlich
exīstimāre, exīstimō, āvī, ātum, beurteilen, halten für; glauben, meinen
nōscere, nōscō, nōvī, nōtum, kennenlernen, lernen, erfahren; Perfekt: kennen, wissen
11.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs, prīmum ac potissimum exīstimō, sīcut in cēterīs negōtiīs īnstitueram, nōsse quod suscēpī.
Mit sīcut folgt zunächst noch ein eingeschobener Komparativsatz, mit der adverbialen Bestimmung in cēterīs negōtiīs und dem Prädikat īnstitueram. Das adjektivische Attribut cēterīs steht wie sein Bezugswort im Ablativ nach in.
sīcut oder sīcutī, adv., wie, so wie, ebenso wie, gleichwie
in, in
cēterī, ae, a, meist im pl., sonstige, andere, übrige;
negōtium, ī, n., Geschäft, Beschäftigung, Tätigkeit; Auftrag, Aufgabe
īnstituere, īnstituō, īnstituī, īnstitūtum, hineinstellen; einrichten; einführen, anordnen; regeln
12.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs, prīmum ac potissimum exīstimō, sīcut in cēterīs negōtiīs īnstitueram, nōsse quod suscēpī.
Ein kurzer Relativsatz beschließt das Ganze. Das Relativpronomen quod ist Akkusativobjekt zum Prädikat suscēpī. Das ist es also, was Frontinus für das erste und wichtigste hält, nämlich zu kennen, was er als Aufgabe übernommen hat.
quī, quae, quod, der, die, das
suscipere, suscipiō, suscēpī, susceptum, aufnehmen, erhalten; übernehmen, auf sich nehmen
13.
1.1. Cum omnis rēs
1.1.1. ab imperātōre dēlēgāta
1.1. intentiōrem exigat cūram,
1.2. et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent
1.3. sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium
1.3.1. ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns,
1.3.2. administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs,
1. prīmum ac potissimum exīstimō,
1.4. sīcut in cēterīs negōtiīs īnstitueram,
1. nōsse
1.5. quod suscēpī.
Zu Beginn ein Gefüge aus drei Nebensätzen im Konjunktiv unter cum, untereinander verknüpft mit et und -que, und erweitert mit den Partizipialkonstruktionen um dēlēgāta, pertinēns und administrātum. Dann der Hauptsatz, der, unterbrochen durch den Komparativsatz mit sīcut, schließlich in einem Relativsatz als Objekt endet.
14.
Cum omnis rēs ab imperātōre dēlēgāta intentiōrem exigat cūram, et mē seu nātūrālis sollicitūdō seu fidēs sēdula nōn ad dīligentiam modo vērum ad amōrem quoque commissae reī īnstīgent sitque nunc mihi ab Nervā Augustō, nesciō dīligentiōre an amantiōre reī pūblicae imperātōre, aquārum iniūnctum officium ad ūsum, tum ad salūbritātem atque etiam sēcūritātem urbis pertinēns, administrātum per prīncipēs semper cīvitātis nostrae virōs, prīmum ac potissimum exīstimō, sīcut in cēterīs negōtiīs īnstitueram, nōsse quod suscēpī.
« ≡ »